Alergjia përfshin një reagim të ekzagjeruar të sistemit imunitar, shpesh nga substanca të thjeshta si ushqimet apo poleni.

• Sistemi imunitar është një sistem kompleks që normalisht mbron trupin nga trupat e huaj, siç janë bakteret dhe viruset, ndërsa po ashtu mbikëqyr ndryshimet jonormale në qelizat e një individi, siç është kanceri.
• Alergenet janë substanca të huaja që hyjnë në trup dhe shkaktojnë reaksion alergjik.
• Imunoglobina E është antitrupi alergjik.
• Megjithëse shumë individë i kalojnë alergjitë kur rriten, alergjitë mund të zhvillohen në çdo moshë, duke përfshirë edhe moshën madhore.
• Ndërsa mjedisi luan një rol në zhvillimin e alergjisë, ekziston një rrezik më i madh i zhvillimit të kushteve alergjike nëse një person ka një histori familjare alergjie, veçanërisht në prindërit ose vëllezërit e motrat.

Çfarë është një alergji?

Një alergji i referohet një reagimi të ekzagjeruar të sistemit imunitar në përgjigje të ekspozimit ndaj disa substancave të huaja. Përgjigja është e ekzagjeruar, sepse këto substanca të huaja shihen si normale dhe si të padëmshme nga trupi i individëve joalergjikë dhe nuk shkaktojnë përgjigje të imunitetit të tyre. Në personat që janë alergjikë, trupi njeh substancën e huaj dhe pjesa alergjike e sistemit imunitar gjeneron një përgjigje.

Substancat që prodhojnë alergji quhen “alergene” (alergjenë). Alergenet mund të përfshijnë polenin, pluhur merimangash, myk, proteinat shtazore, ushqime dhe medikamente të ndryshme. Kur një individ alergjik vihet në kontakt me një alergen, sistemi imunitar rrit një përgjigje përmes Imunoglobinës E. Njerëzit që janë të prirur ndaj alergjive thuhet se janë alergjikë ose “atopike”.

Përhapja e alergjive:

• Përafërsisht 10% -30% e individëve në botën e industrializuar janë të prekur nga alergjitë, dhe ky numër po rritet.
• Rinitis alergjik (Ethet e kashtës) prek rreth 20% të qytetarëve. Midis shpenzimeve për recetat mjekësore, vizitat tek mjeku dhe ditët e humbura të punës apo shkollës, sëmundjet alergjike shkaktojnë dëme ekonomike sidomos në vendet e zhvilluara.
• Prevalenca (përhapja) e kushteve alergjike është rritur ndjeshëm gjatë dy dekadave të fundit dhe vazhdon të rritet.

Çfarë i shkakton alergjitë?

Një skenar i zakonshëm mund të ndihmojë në shpjegimin e situatës se si zhvillohen alergjitë. Pak muaj pasi një mace e re mbërrin në shtëpi, babai fillon të ketë kruajtje tek sytë dhe tështitje. Një nga tre fëmijët zhvillon kollitje dhe vështirësi në frymëmarrje. Nëna dhe dy fëmijët e tjerë nuk përjetojnë asnjë reagim, pavarësisht pranisë së maces. Si mund të ndodhë kjo?

Sistemi imunitar është mekanizmi i organizuar i mbrojtjes së organizmit kundër trupave të huaj, veçanërisht ndaj infeksioneve. Puna e tij është njohja dhe reagimi ndaj këtyre substancave të huaja, të cilat quhen antigjene. Antigjenet shpesh çojnë në një reagim imunitar nëpërmjet prodhimit të antitrupave, të cilat janë proteina mbrojtëse që janë lëshuar posaçërisht kundër antigjeneve të veçanta. Këto antitrupa ose imunoglobulina (IgG, IgM dhe IgA) janë mbrojtëse dhe ndihmojnë në shkatërrimin e një grimce të huaj duke e sulmuar nga sipërfaqja e saj, dhe e bëjnë më të lehtë për qelizat e tjera imune që ta shkatërrojnë. Personi alergjik, megjithatë, zhvillon një lloj të veçantë të antitrupave të quajtur imunoglobulin E, ose IgE, në përgjigje të disa substancave të huaja normalisht të padëmshme, të tilla si lëkura e maces. Antigjene të tjera, të tilla si bakteret, nuk çojnë në prodhimin e IgE dhe prandaj nuk shkaktojnë reaksione alergjike. Sapo të formohet IgE, ajo mund të njohë antigjenin, siç është lëkura e maces dhe pastaj mund të shkaktojë një përgjigje alergjike. IgE u zbulua dhe u emërua në vitin 1967 nga Kimishige dhe Teriko Ishizaka.

Në shembullin e kafshës shtëpiake, babai dhe vajza më e vogël zhvilluan antitrupa të Imunglobinës E në sasi të mëdha që u çliruan kundër alergenit të maceve. Babai dhe vajza janë tani të ndjeshem ose të prirur për të zhvilluar reaksione alergjike ndaj ekspozimeve të përsëritura ndaj alergenit të maceve. Në mënyrë tipike, ekziston një periudhë “sensibilizimi” që varion nga disa ditë në disa vite para se të kemi një përgjigje alergjike. Pra edhe pse herë pas here mund të duket se ka ndodhur një reaksion alergjik në ekspozimin e parë ndaj alergenit, duhet të ketë ekspozim paraprak në mënyrë që sistemi imunitar të reagojë. Është e rëndësishme të kuptohet se është e pamundur të jesh alergjik ndaj diçkaje që një individ nuk ka qenë i ekspozuar më parë, megjithëse ekspozimi i parë mund të jetë delikat ose i panjohur. Ekspozimi i parë mund të ndodhë edhe tek një fëmijë në mitër, përmes qumështit të gjirit ose përmes lëkurës.

Imunoglobina E është një antitrup që të gjithë ne e kemi në sasi të vogla. Individët alergjikë përgjithësisht prodhojnë IgE në sasi më të mëdha. Historikisht, ky antitrup ka qenë i rëndësishëm për të na mbrojtur nga parazitet.
Në shembullin e mësipërm, gjatë një periudhe ndjeshmërie, Imunoglobina E ndaj lëkurës së maces mbiprodhohet dhe mbulon qelizat e tjera të përfshira në reagimin alergjik, siç janë qelizat e masteve dhe bazofilët, që përmbajnë ndërmjetësues të ndryshëm, siç është histamina. Këto qeliza janë të afta të çojnë në një reaksion alergjik në ekspozimet e mëvonshme ndaj lëkurës së maces. Lëkura e maces njihet nga Imunoglobina E, dhe kjo çon në aktivizimin e qelizave, gjë që çon në lirimin e ndërmjetësve alergjikë të përmendur më lart. Këto kimikate shkaktojnë simptoma tipike alergjike, siç janë ënjtja e lokalizuar, inflamacioni, kruajtja dhe prodhimi i mukusit.
Pas ekspozimit të parë ndaj maces, dhe pas periudhës së ndjeshmërisë, sistemi imunitar priret të rritë përgjigjen e ekzagjeruar në ekspozimet e mëvonshme ndaj lëkurës së maces.

Në ekspozimin ndaj lëkurës së maces, ndërsa babai dhe vajza prodhuan Imunoglobinën E, nëna dhe dy fëmijët e tjerë prodhuan lloje të tjera antitrupash, të cilët nuk shkaktuan reaksione alergjike. Në këta anëtarë joalergjikë të familjes, qimet e maces eliminohen pa probleme nga sistemi imunitar dhe macja nuk ka asnjë efekt mbi ta.

Një pjesë tjetër e sistemit imunitar, qeliza T, mund të përfshihet në përgjigjet alergjike në lëkurë, siç ndodh nga vajrat e bimëve, reagimet ndaj metaleve. Qeliza-T mund të njohë një alergjen të caktuar nga një substancë që prek lëkurën dhe të shkaktojë një përgjigje inflamatore. Kjo përgjigje mund të shkaktojë kruajtje, skuqje dhe siklet.

Kush është në rrezik nga alergjitë dhe përse?

Alergjitë mund të zhvillohen në çdo moshë, por shumica e alergjive ushqimore fillojnë në një moshë të re, dhe shumë prej tyre përkeqësohen me kalimin e kohës. Alergjitë mjedisore mund të zhvillohen në çdo kohë. Periudha fillestare e ekspozimit mund të fillojë edhe para lindjes. Individët mund të zhvillojnë alergji me kalimin e kohës. Nuk dihet se përse një person zhvillon alergji dhe një tjetër nuk zhvillon, por ka disa faktorë rreziku për kushtet alergjike. Historia familjare, ose gjenetika, luan një rol të madh, me një rrezik më të lartë për alergji nëse prindërit ose vëllezërit e motrat kanë alergji. Ka shumë faktorë të tjerë rreziku për zhvillimin e kushteve alergjike. Fëmijët e lindur nëpërmjet  operacionit cezarian kanë një rrezik më të lartë të alergjisë në krahasim me fëmijët që linden natyralisht. Ekspozimi ndaj tymit të duhanit dhe ndotjes së ajrit rrit rrezikun e alergjisë. Djemtë kanë më shumë gjasa të jenë alergjike sesa vajzat. Alergjitë janë më të zakonshme në vendet e zhvilluara dhe më pak të zakonshme në ato me një mënyrë jetese bujqësore. Ekspozimet ndaj antigjenëve, përdorimi i antibiotikëve dhe shumë faktorë të tjerë, disa prej të cilave ende nuk dihen, gjithashtu kontribuojnë në zhvillimin e alergjive. Ky proces i ndërlikuar vazhdon të jetë një fushë kërkimi në mjekësi.

Cilat janë llojet e përbashkëta të alergjive dhe cilat janë simptomat e alergjisë?

Pjesët e trupit që janë të prirur ndaj simptomave alergjike përfshijnë sytë, hundën, mushkëritë, lëkurën dhe traktin gastrointestinal. Edhe pse sëmundjet alergjike mund të duken të ndryshme, të gjitha ato rezultojnë me një reagim imunitar të ekzagjeruar ndaj substancave të huaja në individë të ndjeshëm. Në vijim janë përshkrimet e shkurtra të çrregullimeve të zakonshme alergjike.

Riniti alergjik  (Ethet e kashtës)

Rinit alergjik është më i zakonshmi i sëmundjeve alergjike dhe i referohet simptomave të hundës që vijnë për shkak të aeroalergjeneve. Riniti alergjik, gjatë një viti, apo ai i përhershëm, zakonisht shkaktohen nga alergenet e brendshme, të tilla si merimangat, lëkurat e kafshëve ose myku. Rinitit alergjik sezonal zakonisht shkaktohet nga pemët, bari ose poleni. Shumë individë kanë një kombinim të alergjive sezonale dhe atyre të përhershme. Simptomat vijnë për shkak të inflamacionit të indeve që vijojnë brenda në hundë pas ekspozimit ndaj alergeneve. Sytë, veshët, zgavra e hundës dhe fyti gjithashtu mund të kenë probleme. Simptomat më të zakonshme përfshijnë:

• Rrjedhje hundësh;
• Bllokim hundësh;
• Tështima;
• Kruajtje në hundë, sy, veshë dhe fyt;
• Patrimi i hundës.

Në 1819, një mjek anglez, John Bostock, për herë të parë përshkroi ethet e kashtës duke detajuar simptomat e tij sezonale në hundë, të cilat ai e quajti “rrufa verore”. Gjendja u quajt ethet e kashtës, për shkak se mendohej se shkaktohej nga një lloj bari.

Astma

Astma është një gjendje e frymëmarrjes që rezulton me inflamacion dhe hiperaktivitet të rrugëve të frymëmarrjes, duke çuar në ngushtimin e vazhdueshëm të rrugëve të frymëmarrjes. Astma shpesh mund të bashkëjetojë me rinitin alergjik. Shkaktarë të tjerë të zakonshëm përfshijnë infeksionet respiratore virale dhe aktivitetet fizike. Simptomat e zakonshme përfshijnë:

• Pamundësi për të marrë frymë;
• Shkurtim i frymëmarrjes;
• Kollijtje;
• Shtrëngimi i gjoksit.

Sytë alergjikë

Sytë alergjike janë inflamacioni i shtresave të indeve (membranave) që mbulojnë sipërfaqen e syrit dhe sipërfaqen e jashtme të qepallave. Inflamacioni ndodh si rezultat i një reaksioni alergjik dhe mund të prodhojë simptomat e mëposhtme, të cilat përgjithësisht janë të pranishme tek të dy sytë:

• Skuqje nën kapakun e syrit dhe brenda tij;
• Kruajtje të syve brenda apo jashtë;
• Ënjtje e membranave.

Ekzema (dermatiti atopik)

Ekzema (dermatiti atopik) është një gjendje që zakonisht ndodh  tek foshnjat. Ajo përgjithësisht shfaqet në individë në rrezik për kushte të tjera alergjike (astma dhe riniti alergjik), por zakonisht nuk shkaktohet nga ekspozimi i drejtpërdrejtë i alergenit. Skuqja rezulton nga një proces inflamator i komplikuar. Karakteristikat e përbashkëta përfshijnë:

• Lëkurë e thatë dhe kruajtje;
• Njolla në fytyrë, prapa bërrylave, dhe prapa gjunjëve, ose kudo tjetër.

Puçrrat e skuqura

Janë reaksione të lëkurës që shfaqen të kuqe, të ngritura, shkaktojnë kruajtje dhe mund të shfaqen në çdo pjesë të trupit. Puçrrat jetë-shkurtra shpesh janë për shkak të një reagimi alergjik ndaj një ushqimi ose medikamenti, edhe pse zakonisht tek fëmijët ato rezultojnë nga një infeksion viral. Ndërsa puçrrat që  përsëriten për një periudhë më të gjatë kohore ose janë kronike,  rrallë vijnë nga një reaksion alergjik. Këto puçra karakterizohen nga:

• Ngritje e lëkurës, skuqje dhe vraja që zgjasin nga orë të tëra në një ditë;
• Kruajtje intensive (zakonisht jo e dhimbshme);
• Nuk mbeten shenja pasi shërohen
• Enjtje (sidomos buzët, fytyra, duart dhe këmbët).

Shoku anafilaktik

Është një reaksion alergjik potencialisht i rrezikshëm për jetën që mund të prekë një numër organesh në të njëjtën kohë. Alergenet që zakonisht çojnë në shok anafilaktik janë ushqimet, ilaçet dhe pickimet nga bletët apo të tjera insekte fluturuese. Alergenet e mjedisit rrallë çojnë në anafilaksi. Mund të ndodhin disa ose të gjitha simptomat e mëposhtme:

• Pulla me skuqje dhe kruajtje nëpër trup, të pranishme në 80% 90% të rasteve;
• Bllokim dhe rrjedhje hundësh, kruajtje të syve;
• Ënjtje e gjuhës dhe / ose fytit;
• Siklet në bark, të përziera, vjellje, diarre;
• Vështirësi me frymëmarrjen, kollitje;
• Presion i ulët i gjakut, që çon në ndjeshmëri të mëdha ose shok.

Shoku anafilaktik është një gjendje emergjente dhe kërcënuese për jetën që ndodh kur enët e gjakut zgjerohen tepër për shkak të një reaksioni alergjik, gjë që shkakton një rënie të konsiderueshme të presionit të gjakut. Kjo mund të sjellë rrjedhje të pamjaftueshme të gjakut në organet e trupit.

Ku ndodhen alergenet?

Alergenet mund të thithen, të hahen ose të gëlltiten, të aplikohen në lëkurë ose të injektohen në trup, si ilaç ose pa dashje nga një pickim i insekteve. Simptomat dhe kushtet që rezultojnë varen kryesisht nga mënyra e futjes në trup dhe nga lloji i alergenit. Struktura kimike e alergeneve ndikon në mënyrën e ekspozimit. Për shembull, polenët në ajër kanë tendencë të kenë pak efekt në lëkurë. Por ato thithen me lehtësi dhe kështu do të shkaktojnë më shumë simptoma në hundë dhe në frymëmarrje dhe më pak simptoma në lëkurë. Kur alergenet gëlltiten ose injektohen, ata mund të udhëtojnë në pjesë të tjera të trupit dhe të provokojnë simptoma që janë të largëta nga pika e hyrjes. Për shembull, alergenet në ushqime mund të nxisin simptomat në lëkurë dhe të shkaktojnë pucra të grumbulluara.

Çfarë marrim nga ajri?

Përveç oksigjenit, ajri përmban një shumëllojshmëri grimcash jo të mira për ne, ku përfshihen alergenet. Sëmundjet e zakonshme që rezultojnë nga alergenet ajrore janë ethet e kashtës, astma, dhe alergjitë e syve. Alergenet e mëposhtëm mund të shkaktojnë reaksione alergjike kur merren nga individë të ndjeshëm

• Polenin nga pemët, fushat ose barërat e këqija;
• Pluhuri nga merimangat;
• Proteinat e kafshëve, duke përfshirë kontaktin me një larvë, lëkurën e kafshëve apo urinën e tyre;
• Myku;
• Pjesë insektesh, sidomos nga buburrecat.

Çfarë hamë?

Ushqimet dhe barnat gjithashtu mund të shkaktojnë reaksione alergjike, disa prej të cilave mund të jenë të rënda. Këto reaksione shpesh fillojnë me ndjeshmëri të lokalizuar ose me kruajtje dhe pastaj mund të çojnë në skuqje ose simptoma të tjera, të tilla si ënjtje, të përziera, vjellje, diarre ose vështirësi në frymëmarrje. Këto janë dy alergenet më të zakonshme nga të cilat preken njerëzit:

Ushqimet: Alergenet më të zakonshëm të ushqimit janë qumështi i lopës, vezët, kikirikët, pema e arrës, grurë, soje, butakët, peshku finlandez dhe susami.

Qumështi i lopës, veza, gruri dhe alergjitë nga soja janë më të zakonshmet tek fëmijët dhe shpeshherë rriten me kalimin e kohës.
Alergenet më të zakonshme tek të rriturit janë kikirikët (ose gjalpi I kikirikut), pema e arrës de butakët. Duhet të theksohet se gluteni nuk është një alergji ushqimore e zakonshme dhe hipertensioni nga gluteni, është reagim nga një lloj tjetër i antitrupave (jo IgE, por IgA) dhe gjithashtu çon në një mori simptomash të ndryshme (përfshirë siklet kronik të barkut, të përziera, të vjella, ndryshim në jashtëqitje, anemi).

Medikamentet: Ndonëse çdo mjekim mund të shkaktojë reaksion alergjik, shembujt e zakonshëm përfshijnë antibiotikë (të tillë si penicilina) dhe agjentë antiinflamatorë, siç janë aspirina dhe ibuprofeni. Veçanërisht, shumë individë që mendojnë se janë alergjik ndaj medikamenteve në të vërtetë mund të tolerojnë ilaçet pa asnjë vështirësi.

Dermatiti i kontaktit

Është një inflamacion i lëkurës që shkaktohet nga ekspozimi lokal ndaj një substance. Shumica e këtyre reaksioneve të lokalizuara të lëkurës nuk përfshijnë Imunoglobinën E por shkaktohen nga qelizat e tjera inflamatore. Një shembull i mire dredhëza helmuese. Shembuj të substancave që zakonisht shkaktojnë dermatit kontakti përfshijnë:

• Bimët;
• Ngjyruesit;
• Kimikatet;
• Nikeli dhe metale të tjera;
• Materialet kozmetike;

Injektimet në trup

Reagimet më të rënda shpesh ndodhin kur alergenet injektohen në trup dhe fitojnë qasje të drejtpërdrejtë në qarkullimin e gjakut. Ky akses intravenoz mbart rrezikun e rritjes së një reaksioni sistemik, të tillë si anafilaksi. Në vijim janë alergenet e injektuara zakonisht që mund të shkaktojnë reaksione të rënda alergjike:

• Helmi nga insektet (kur ato fusin thumbin në trupin tonë);
• Injektimi i medikamenteve të ndryshme;
• Alergji nga vaksina.

Cilët janë specialistët që trajtojnë njerëzit me alergji?

Megjithëse mjekët e kujdesit parësor janë të pajisur mirë për të trajtuar simptoma të buta alergjike, mjekët e alergjive / imunologjisë (alergjitikë) i trajtojnë individët me alergji më të rënda. Shumë mjekë të tillë trajtojnë si fëmijët ashtu edhe të rriturit, megjithatë disa mjekë janë të specializuar vetëm për të rriturit apo vetëm për fëmijët.

Si mund t’i diagnostikojnë alergjitë mjekët e shëndetit?

Diagnoza e alergjive fillon duke i treguar me hollësi historinë dhe duke të bërë një ekzaminim fizik. Shumë njerëz me alergji kanë anëtarë të tjerë të familjes me kushte alergjike. Përveç historisë dhe provimit, testimi i lëkurës dhe ndonjëherë analizat e gjakut.

Lexo edhe: Cilat ilaçe kunder alergjise jane te sigurta per grate shtatzena?

Sorry, there are no polls available at the moment.