Një shkrim nga: Dr. Manolita Hida

Psikologe Klinike, Zhvillimi dhe Marrëdhëniesh

Lindja e një fëmije mund të shkaktojë një shumësi ndjenjash të fuqishme, nga eksitimi dhe gëzimi në frikë dhe ankth. Por  gjithashtu ju mund të përballeni me diçka që nuk e prisni – depresioni.

“Postpartum” nënkupton kohën pas lindjes. Shumica e grave kalojnë “baby blue”, ose ndihen të trishtuara ose të zbrazëta, brenda disa ditëve të lindjes. Për shumë gra, “baby blue” zgjat nga 3-5 ditë. Nëse “baby blue” nuk largohet ose ndiheni e trishtuar, e pashpresë ose bosh për më shumë se 2 javë, mund të keni depresion pas lindjes. Ndjenja e pashpresshmërisë ose e zbrazëtisë pas lindjes nuk është pjesë e rregullt apo e pritshme e të qenit një nënë.

Depresioni Postpartum është një sëmundje e rëndë mendore që përfshin trurin dhe ndikon në sjelljen tuaj dhe shëndetin fizik. Nëse keni depresion, atëherë ndjenjat e trishtimit, të sheshura ose të zbrazëta nuk largohen dhe mund të ndërhyjnë në jetën tuaj të përditshme. Ju mund të ndiheni të palidhur me foshnjën tuaj, sikur të mos jeni nëna e foshnjës, ose të mos e doni apo kujdeseni për foshnjën. Këto ndjenja mund të jenë të lehta ose të ashpra.

Nënat gjithashtu mund të përjetojnë çrregullime ankthi gjatë ose pas shtatzënisë.

Shumica e mamave të reja përjetojnë pas lindjes shenja të “bebit blu”, të cilat zakonisht përfshijnë luhatje humori, të qara, ankth dhe vështirësi në gjumë. “Bebi blu” zakonisht fillon brenda 2-3 ditëve të para pas lindjes dhe mund të zgjasë deri në dy javë.

Shumë mama kalojnë “bebi blu” në ditët pas lindjes.

Çfarë vihet re?

• Luhatje humori
• Ndjenjë trishtimi, shqetësimi, ose mbingarkese
• Të qara
• Humbje oreksi
• Probleme me gjumin

“Bebi Blu” zakonisht largohet në 3 deri 5 ditë pasi fillon. Simptomat e depresionit të paslindjes zgjasin më shumë dhe janë më të rënda. Depresioni pas lindjes zakonisht fillon brenda muajit të parë pas lindjes, por mund të fillojë gjatë shtatëzanisë ose deri në një vit pas lindjes.

Por disa nëna të reja përjetojnë një formë më të rëndë dhe të qëndrueshme të depresionit të njohur si depresioni pas lindjes (ose depresioni post-partum). Ndërsa më rrallë, pas lindjes mund të zhvillohet edhe një çrregullim ekstrem i humorit që quhet psikozë.

Depresioni Postpartum nuk është një mangësi e karakterit ose një dobësi. Ndonjëherë është thjesht një ndërlikim i lindjes. Nëse keni depresion pas lindjes, trajtimi i menjëhershëm mund t’ju ndihmojë të menaxhoni simptomat tuaja dhe t’ju ndihmojnë të lidheni me fëmijën tuaj.

SIMPTOMAT E DEPRESIONIT PAS LINDJES

Depresioni pas lindjes mund të ngatarrohet në fillim me baby blu – por shenjat dhe simptomat janë më intensive dhe zgjasin më gjatë dhe mund të ndërhyjnë në aftësinë e nënës për t’u kujdesur për fëmijën dhe për të përballuar detyrat e tjera të përditshme. Simptomat zakonisht zhvillohen brenda disa javëve të para pas lindjes, por mund të fillojnë herët – gjatë shtatzënisë – ose më vonë – deri në një vit pas lindjes.

Shenjat dhe simptomat e depresionit pas lindjes mund të përfshijnë:

• Gjendje depresive ose ndryshime të rënda të humorit
• Të qarë të tepruar
• Lidhja me vështirësi me fëmijën e porsa lindur
• Tërheqje nga familja dhe miqtë
• Humbje e oreksit ose të ngrënë shumë më tepër se zakonisht
• Pamundësia për të fjetur (pagjumësi) ose gjumë i tepruar
• Lodhje e madhe ose humbje të energjisë
• Interesa dhe kënaqësi e reduktuar në aktivitetet që janë pëlqyer më parë
• Nervozizëm dhe zemërim i fortë
• Frikë se nuk je një nënë e mirë
• Mungesë shprese
• Ndjenjat e pavlefshmërisë, turpit, fajit ose pamjaftueshmërisë
• Aftësia e zvogëluar për të menduar qartë, përqendruar ose marrë vendime
• Shqetësim
• Ankth dhe sulme paniku
• Mendime për të dëmtuar veten ose fëmijën tuaj
• Mendime të përsëritura të vdekjes ose vetëvrasjes

Pa trajtim, depresioni pas lindjes mund të zgjasë për shumë muaj ose më gjatë.

PSIKOZA PAS LINDJES

Me psikozën postpartum – një gjendje e rrallë që zakonisht zhvillohet brenda javës së parë pas lindjes – shenjat dhe simptomat janë të rënda. Shenjat dhe simptomat mund të përfshijnë:

• Konfuzioni dhe çorientim
• Mendime obsesive për fëmijën e porsa lindur
• Haluçinacione dhe deluzione
• Çrregullimet e gjumit
• Energji e tepruar dhe axhitim
• Paranojë
• Përpjekje për të dëmtuar veten ose fëmijën tuaj

Psikoza pas lindjes mund të çojë në mendime ose sjellje të rrezikshme për jetën dhe kërkon trajtim të menjëhershëm.

DEPRESIONI POSTPARTUM TE BABALLARËT E RINJ

Edhe baballarët e rinj mund të përjetojnë depresion pas lindjes. Ata mund të ndihen të trishtuar ose të lodhur, të ndjehen si të mbyten, të kenë ankth ose të kenë ndryshime në modelet e zakonshme të të ngrënit dhe të fjeturit – të njëjtat simptoma të nënave me përvojën e depresionit pas lindjes.

Baballarët që janë të rinj, që kanë një histori depresioni, probleme të marrëdhënieve të përvojës ose në vështirësi  financiare janë më të rrezikuar nga depresioni pas lindjes. Depresioni pas lindjes te baballarët – nganjëherë i quajtur depresioni pas lindjes – mund të ketë të njëjtin efekt negativ në marrëdhëniet me partneren dhe zhvillimin e fëmijës si depresioni pas lindjes në nënat.

Nëse jeni një baba i ri dhe përjetoni simptoma të depresionit ose ankthit gjatë shtatzënisë së partneres tuaj ose në vitin e parë pas lindjes së fëmijës tuaj, bisedoni me një profesionist të kujdesit mbi shëndetin mendor. Trajtime dhe mbështetje të ngjashme me nënat me depresion pas lindjes mund të jenë të dobishme në trajtimin e depresionit pas lindjes te baballarët.

KUR DUHET TË SHKONI TEK NJË SPECIALIST I SHËNDETIT MENDOR?

Nëse jeni në depresion pas lindjes së fëmijës suaj, ju mund të hezitoni ose ta keni të vështirë ta pranoni atë. Por në qoftë se keni ndonjë simptomë të “baby blu” pas lindjes, ose pas depresionit pas lindjes, caktoni një takim me specialistin e shëndetit mendor. Nëse keni simptoma që sugjerojnë që mund të keni psikozë pas lindjes, kërkoni ndihmë të menjëhershme.

Është e rëndësishme të thërrisni specialistin e shëndetit mendor sa më shpejt që të jetë e mundur nëse shenjat dhe simptomat e depresionit kanë ndonjë nga këto karakteristika:

• Nuk zbehen edhe pse kanë kaluar dy javësh
• Janë duke u përkeqësuar
• E keni të vështirë që të kujdeseni për fëmijën tuaj
• Hasni vështirësi për të kryer detyrat e përditshme
• Keni mendime për të dëmtuar veten ose fëmijën tuaj

SHKAQET

Nuk ka një shkaktar të vetëm të depresionit postpartum, por çështjet fizike dhe emocionale mund të luajnë rol në shfaqien e tij.

Ndryshimet fizike. Pas lindjes, një rënie drastike e hormoneve (estrogjenit dhe progesteronit) në trupin tuaj mund të kontribuojë në depresionin pas lindjes. Hormonet e tjera të prodhuara nga gjëndra tiroide gjithashtu mund të bien ndjeshëm – gjë që mund t’ju bëjë të ndiheni të lodhur, të ngadaltë dhe në depresion.

Çështje emocionale. Kur jeni të privuar nga gjumi dhe të mbingarkuar, mund të keni probleme edhe në trajtimin e problemeve më të vogla. Ju mund të shqetësoheni për aftësinë tuaj për t’u kujdesur për një të porsalindur. Ju mund të ndiheni më pak tërheqës, të luftoni me ndjenjën tuaj të identitetit ose të ndjeni se keni humbur kontrollin mbi jetën tuaj. Secila prej këtyre çështjeve mund të kontribuojë në depresionin pas lindjes.

FAKTORËT E RREZIKUT

Çdo nënë e re mund të përjetojë depresion pas lindjes apo dhe mund të zhvillohet pas lindjes së çdo fëmije, jo vetëm me fëmijën e parë. Sidoqoftë, rreziku juaj rritet nëse:

• Ju keni një histori të depresionit, qoftë gjatë shtatëzanisë ose në raste të tjera
• Ju keni çrregullime bipolare
• Ju keni pasur depresion pas lindjes pas një shtatzanie të mëparshme
• Keni anëtarë të familjes që kanë pasur depresion ose çrregullime të tjera të humorit
• Ju keni përjetuar ngjarje stresuese gjatë vitit të kaluar, siç janë komplikimet e shtatzënisë, sëmundjet ose humbja e vendit të punës
• Fëmija juaj ka probleme shëndetësore ose nevoja të tjera të veçanta
• Keni binjakë, trinjakë ose lindje të tjera të shumëfishta
• Ju keni vështirësi në ushqyerjen me gji
• Ju keni probleme në marrëdhënien tuaj me bashkëshortin tuaj ose me një person tjetër të rëndësishëm
• Ju keni një sistem të dobët mbështetës
• Keni probleme financiare
• Shtatzënia ishte e paplanifikuar ose e padëshiruar

KOMPLIKACIONET

Nëse lihet i patrajtuar, depresioni pas lindjes mund të ndërhyjë me lidhjen e nënës dhe fëmijës dhe të shkaktojë probleme familjare.

Për nënat. Depresioni pas lindjes i pa trajtuar mund të zgjasë për muaj ose më gjatë, ndonjëherë duke u bërë një çrregullim kronik depresiv. Edhe kur trajtohet, depresioni pas lindjes rrit rrezikun e gruas për episode të ardhshme të depresionit madhor.

Për baballarët. Depresioni Postpartum mund të ketë një efekt “ngjitës”, duke shkaktuar tendosje emocionale për të gjithë të afërmit me një fëmijë të ri. Kur një nënë e re është në depresion, rreziku i depresionit te babai i foshnjës mund të rritet gjithashtu. Dhe baballarët e rinj tashmë janë në rrezik në rritje të depresionit, pavarësisht nëse partneri i tyre ndikohet apo jo.

Për fëmijët. Fëmijët e nënave të cilët kanë depresion pas lindjes të pa trajtuar kanë më shumë gjasa të kenë probleme emocionale dhe të sjelljes, të tilla si vështirësitë e gjumit dhe të të ngrënit, të qara të tepërta dhe vonesa në zhvillimin e gjuhës.

PARANDALIMI

Nëse keni një histori depresioni – sidomos depresioni pas lindjes – tregojini mjekut tuaj nëse jeni duke planifikuar të mbeteni shtatzënë ose sapo të zbuloni se jeni shtatzënë.

Gjatë shtatzënisë, mjeku mund t’ju monitorojë nga afër për shenjat dhe simptomat e depresionit. Ai ose ajo mund t’ju kërkojë të plotësoni një pyetësor për depresion gjatë shtatzënisë dhe pas lindjes. Ndonjëherë depresioni i butë mund të menaxhohet me grupe mbështetëse, këshillime ose terapi të tjera. Në raste të tjera, antidepresantët mund të rekomandohen – madje edhe gjatë shtatzënisë.

Pasi fëmija juaj të lindë, mjeku juaj mund të rekomandojë një kontroll të hershëm pas lindjes për të parë për shenjat dhe simptomat e depresionit pas lindjes. Sa më parë të zbulohet, aq më shpejt mund të fillojë trajtimi. Nëse keni një histori të depresionit postpartum, mjeku juaj mund të rekomandojë trajtimin me ilaçe ose psikoterapi menjëherë pas lindjes.

Bisedoni me terapistin. Kjo përfshin bisedën me një terapist, psikolog ose punpnjës social për të mësuar strategjitë e ndryshimi mbi atë se si depresioni ju bën të mendoni, ndjeni dhe veproni.

Lexo edhe: Depresioni pas lindjes, luftojeni me muzikë